Merhaba,
Geçenlerde bir arkadaşım Mongol filminden bir sahneyi izlettirdi. Hem videodaki şarkı hem de uygulanan savaş taktiği çok ilgimi çekti. Biraz araştırdım ve bu taktiği Cengiz Han’ın birçok savaşta kullandığını gördüm. Biraz Turan taktiğini anımsatıyor. Turan taktiğindeki gibi önce küçük bir birlik -ölüm birliği- düşmanın üstüne doğru saldırı yapardı. Az oldukları için genelde çoğu ölürdü ve geriye birkaç kişi kaldıktan sonra kaçmaya başlarlardı. Ama tabiki aslında kaçmıyorlardı. Düşmanı hilal şeklinde bir kapana sıkıştırmaya çalışıyorlardı. Düşman yeteri kadar geldiğinde saklanmış olan hilal şeklindeki birlik düşmanın çevresini sarmış oluyordu. Bu şekilde düşman kapana sıkışmış gibi kalıyordu. İşte Dombıra taktiğinde de kılıçları yassı, zırhları kuvvetli, yüzleri kapalı ve atları son derece hızlı bir birlik oluyor. Bunlar da Turan taktiğindeki gibi ölüm birlikleri. Yani hepsi öleceklerini bile bile gidiyorlar. İşte Cengiz Han bu küçük orduyu iyi eğitiyordu. Özellikle kılıçları ve atları üzerinde çok duruluyordu. Kılıçlarının özel bir şekilde yassı olması düşmanın içine girdiklerinde onları rahatlıkla kesip, yarmasını sağlıyordu. Atlarının hızlı olması düşmanın içine hızlıca girip hızlıca içlerinden çıkmasını sağlıyordu. Peki taktik nasıl işliyordu? Önce Cengiz Han’ın emriyle bu küçük birlik öne çıkıyordu ve atlarını düşmana doğru sürüyordu. Düşmana yaklaştıklarında arka arkayayken ip şeklinde düzleşiyorlardı. Hızlı atları ve yassı kılıçlarıyla düşman birliğinin içine girip öldürebildikleri kadar düşmanı öldürüyorlardı. Daha sonra sayıları azaldığında yenilmiş gibi geri kaçıyorlardı. Düşmanda buna inanıp peşlerinden koşuyordu. Yine Cengiz Han’ın emriyle orduda iyi ok kullanan biri ilerideki hendekte gizlenmiş olan okçu birliğine yerlerinden çıkmalarını söylemek için onların önlerine bir ok fırlatıyor. Gizli okçu birliği oku gördüğünde yerlerinden çıkıyor ve onlara yeteri kadar yaklaşmış olan düşmanı ok yağmuruna tutuyordu. Bu sırada geriye kalan 3-5 ölüm birliğindeki askerler de ölüyordu tabii. Ama belki yüzlerce kişi belki 20 kişi için ölmüş oluyordu.
Cengiz Han bu taktikle kendi ordusundan katlarca büyük orduları yeniyor. Gerçekten çok iyi düşünülmüş bir taktik.
Peki nedir bu Dombıra?
Dombıra nadiren Türkiye’de, yaygın olarak Tataristan, Çin gibi Türklerin yaşadığı tüm ülkelerde ve en çok Özbekistan, Tacikistan, Kazakistan, Afganistan gibi orta asya ülkelerinde yaygın bulunan kadim bir telli çalgıdır. Tezeneli çalgılar grubuna dahildir. Dombıra orta asyanın diğer kadim telli çalgılarıyla ortak özelliklere sahiptir.
Farklı bölgeler arasında çeşitlilik gösterir. Telleri geleneksel olarak liflerden yapılsa da, modern dombıralarda genellikle naylon teller kullanılır.
Gövdesi ahşaptır. Türkistana ait dombıralarda perde bulunmaz. Tek parça odundan oyularak sapı ve gövdesi yapılır. Çalınırken genellikle gövdesine vurularak ritimler elde edilir. Aletin sırtında ses çıkması için küçük bir delik bulunur. Dışı vernikleme, cilalama gibi kaplamalar yapılmaz.
Taktiği daha iyi anlamanız için de bir video paylaşmak istiyorum. Video “Mongol” filminden bir sahnedir. Hazırlayan arkadaş iyi hazırlamış. Müzik de Nogay’ların türküsüdür.
”Uturkû al-Turka ma tarakûkum.”
Yani: “Türkler size dokunmadıkça siz onlara dokunmayınız.”
DOMBRA
—————-
Kara kıs avulumga kelgende
Kültüldegen kar yerge tüsgende
Dombıramdı alarman
Yürek sazım çalarman
Kaygırgandı eş aytbam
Dombıra sazım estgen ataylar
Manesine es bergen anaylar
Estgenine oy berip
Yüreklerge ses berip
Köz yastı kızganmaslar
Nogaydın kaygı sansız kününde
Batirler yuklamagan kününde
Yüreklerin kötergen
Sogıslarda küş bergen
Köptü körgen Dombıra…
———————————————————-
DOMBRA (TÜRKÇE)
—————-
Kara kış köyüme gelende
Lapa lapa kar yere düşende
Dombıramı alırım
Yürek sazımı çalarım
Kaygılarımı hiç söylenmem.
Dombıra sazımı işiten babalar
Manasına kulak veren analar
İşittiğini akıl yorarak,
Yürekleri titreyerek
Göz yaşlarını esirgemezler.
Nogayların derdi sayısız, her gününde
Yiğitlerin uyumadığı günlerde
Yüreklerini cesaretlendiren
Savaşlarda güç veren
Görüp geçirmiş dombıra
Kaynak:
rawsly 